انبار و انبارداری یکی از مهم‌ترین بخش‌های یک سازمان یا شرکت هستند؛ چرا که بخش عمده موجودی‌ها و دارایی‌های آن‌ها در انبار انباشته شده است. مشکلاتی از قبیل...
ترانزیت کالا عبارت است از انتقال کالایی گمرک نشده از یک گمرک به گمرکی دیگر که تحت نظارت گمرک صورت می‌گیرد. این شیوه از حمل و نقل، یکی از مقرون به صرفه‌ترین راه حمل و نقل برای کشورهایی است که توانایی لازم برای تولید کالاها را ندارند.
آنچه در ادامه می خوانید.
ترانزیت یک فعالیت بین‌المللی در حوزه حمل و نقل است که هر کشوری برای ترانزیت، قوانین و مقررات به خصوصی مطابق با قوانین بین‌المللی وضع کرده است. اگر کشوری بتواند از ترانزیت و مزیت‌های این شیوه حمل و نقل، به خوبی استفاده کند، می‌تواند سودآوری و درآمدزایی مناسبی برای کشورش داشته باشد.
ترانزیت، به طور کلی به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌شود.
اگر هنگام جابجایی کالا، سه کشور یا بیشتر درگیر این حمل و نقل بشوند، آن را ترانزیت خارجی می‌نامند. به این شکل که کالا از مبدأ، سه کشور را طی کرده و به مقصد می‌رسد. در این صورت، کالاها باید طبق زمان مشخص از مرزهای گمرکی وارد شده و طبق زمان مشخص، از مرزهای گمرکی خارج شوند. در این نوع ترانزیت، داشتن گذرنامه الزامی است.
همچنین رانندگان حمل و نقل ترانزیتی، باید از اداره گذرنامه استعلام گرفته و دفترچه خروج را دریافت کنند. در مقابل، اداره نیروی انتظامی نیز موظف است برای این رانندگان، گواهینامه و پلاک خودروی ترانزیتی صادر کند. لازم به یادآوری است ترانزیت خارجی محمولات دامی و نباتی و شیمیایی نیاز به کسب مجوز مراجع مربوطه دارد.
تمام ترانزیت و حمل و نقل، به صادرات کالا بین کشورها منحصر نمی‌شود. اگر جابجایی کالاها بین دو گمرک در یک کشور باشد، و صرفاً بخاطر تشریفات گمرکی این جابجایی صورت گرفته باشد، این نوع ترانزیت را ترانزیت داخلی می‌نامند. در ترانزیت داخلی، در مبدأ، کالایی که قرار است حمل و نقل شود، بررسی می‌شود. گمرک مبدأ، این بررسی را دقیق انجام می‌دهد تا اگر کالایی به آن اضافه شده باشد یا تطبیق با کالای از پیش اظهار شده نداشته باشد، آن را به عنوان قاچاق محسوب کند.
به‌طور مثال در شمال کشور ما، شرکت‌هایی در حال تولید بلور و شیشه هستند. این شرکت‌ها، باید مواد اولیه خود را از جنوب کشور و از سنگ‌های معدنی که در جنوب کشور هستند، تأمین کنند. به این منظور باید از ترانزیت سنگ معدن، از جنوب کشور به مقصد شمال کشور استفاده کنند.
لازم به ذکر است کالاهایی که ترانزیت داخلی می‌شوند باید در زمان مشخص به مقصد برسند، در صورتی که این زمان سپری شود و کالا به گمرک مقصد نرسد، آن کالا قاچاق حساب می‌شود. حال اگر اتفاق پیش‌بینی نشده‌ای مانند تصادف رخ بدهد، می‌توان با در دست داشتن جریمه نیروی انتظامی، به مدت 5 روز فرصت دارند کالای خود را ترخیص کنند.
برای انجام ترانزیت در کشور باید مدارک زیر را داشته باشید.
به این نکته توجه کنید در برگه بارنامه باید این متن نوشته شده باشد که این شرکت حمل و نقل مجوز دارد تا ترانزیت داخلی را انجام دهد. پس از دریافت مدارک و اظهارنامه توسط گمرک، کالاها مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرند تا از تطابق کالاها با مدارک اطمینان کامل حاصل شود. به عبارت دیگر، کالا باید به گمرک مقصد بدون هر نوع دخل و تصرفی رسانده شود.
ترانزیت کالا، به شکل‌های مختلفی صورت می‌پذیرد. در ادامه به انواع روشهای ترانزیت خواهیم پرداخت.
یکی از مهم‌ترین راه ترانزیت در هر کشور، ترانزیت هوایی است. این شکل از حمل و نقل، از طریق هواپیماهای باربری بین دو کشور انجام می‌شود. بخش عمده‌ی کالاهایی که در ترانزیت بین‌المللی از طریق هواپیماهای باربری انجام می‌شود، مواد خوراکی و میوه صادراتی و کشاورزی است. این اقلام، به جهت حفظ کیفیت اجناس، و جلوگیری از فاسد شدن آن‌ها، لازم است در سریع‌ترین زمان ممکن به مقصد ارسال شوند. بنابراین مزیت این نوع ترانزیت، سرعت بالای انتقال و حمل و نقل کالاهاست.
از دیگر انواع ترانزیت کالا، ترانزیت جاده‌ای است. جالب است بدانید، سالانه 600 میلیون تن کالا جابجا، و 10 میلیون تن کالا ترانزیت می‌شود که حمل و نقل جاده‌ای نقش مهمی در این زمینه دارد. در این شیوه از حمل و نقل، هزینه بسیار کمتری نسبت به سایر روش‌ها پرداخت می‌کنیم، پس این شیوه یکی از رایج‌ترین و منعطف‌ترین شیوه در ترانزیت کالا به حساب می‌آید. ترانزیت جاده‌ای مزیت‌های مختلفی دارد:
حمل و نقل ریلی نسبت به سایر روشهای حمل و نقل، از امنیت و ایمنی بیشتر برخوردار است. خطوط ریلی و قطارهای باربری، کالاهای فرستنده را دریافت کرده و به مقصد مورد نظر حمل می‌کنند. برای استفاده از این شیوه، باید زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی بین دو کشور وجود داشته باشد. علاوه بر مزیتی که ترانزیت ریلی دارد، معایبی از قبیل عدم امکان تحویل اجناس به صورت درب به درب، یا عدم انعطاف زمانی را بر شمرد.
در این روش، حمل و نقل کالاها به واسطه کشتی‌های باربری مخصوص، بارگیری شده و به مقاصد مختلف ارسال می‌شود. ترانزیت دریایی در کشورهایی انجام می‌شود که دارای بندرهای مرزی باشند؛ بنابراین در کشور ما این نوع ترانزیت انجام نمی‌شود.
اصطلاح «تحویل روی عرشه کشتی» (Free On Board) یا به اختصار FOB به این معناست که فروشنده، کالا را روی عرشه کشتی تحویل می‌دهد. شرکت ترانزیت موظف می‌شود که کالای ترانزیتی را در محل تعیین شده به خریدار تحویل دهد. به عبارت دیگر، طبق قوانین و مقررات بین‌المللی در شرایط فوق، فروشنده باید تمامی هزینه‌های کالا را تا محل حمل بار پرداخت کند، و در مراحل بعدی حمل و نقل از قبیل بیمه، کرایه حمل، تعرفه‌های وارداتی را خریدار پرداخت می‌کند.
هر کشوری برای ترانزیت کالاها، قوانینی مطابق با قوانین بین‌المللی وضع می‌کند. در ایران نیز قانون مرتبط با حمل و نقل کالاهای خارجی یا ترانزیت خارجی را در 22 اسفند ماه 1374 در مجلس شورای اسلامی تصویب و در 27 اسفند 1374 به تأیید شورای نگهبان رسید. این قانون که از در 26 ماده و 4 تبصره تشکیل شده است، به شرح زیر است:
ماده ۱
ترانزیت خارجی کالا عبارت از سلسله مراحلی است که طی آن کالایی از مبادی خارجی به مقصد کشور ثالث و یا نگهداری آن در مناطق‌حراست شده و ترتیب حمل تدریجی آن به تقاضای صاحب کالا از قلمرو جمهوری اسلامی ایران از یک نقطه مرزی کشور وارد و کالا از همان نقطه یا از دیگر نقاط مرزی کشور خارج می‌گردد.
تبصره
آن میزان از کالاهایی که وارد مناطق حراست شده می‌شوند در صورتی که تقاضای حمل آن به مقاصد داخل کشور توسط صاحب کالا داده‌شود تابع مقررات و ضوابط کالاهای وارده به کشور خواهد بود.
ماده ۲
به منظور انتظام امور ترانزیت کشور و برقراری تسهیلات لازم در توزیع منطقه‌ای کالاهای ترانزیتی و تحصیل عایدات حاصل از این انتظام، هر یک از پایانه‌ها باربری ایستگاه‌های راه‌آهن و فرودگاه‌ها که بر حسب تقاضای وزارت راه و ترابری و تصویب شورای عالی هماهنگی ترابری کشور ویا رعایت مقررات و ضوابط مربوطه، محوطه‌های گمرکی شناخته شود و گمرک جمهوری اسلامی ایران موظف است نسبت به ایجاد تسهیلات درمناطق فوق اقدام نماید.
ماده ۳
ترانزیت خارجی کالاهایی که به کشور وارد می‌گردند در حدود قراردادهای موافقت‌نامه‌های منعقده بین دولت‌های طرفین نیاز به کسب‌هیچگونه مجوزی ندارند، مگر این که بنا بر علل امنیتی و مذهبی ورود آن به کشور ممنوع باشد.
تبصره ۱
فهرست کالاهای ممنوعه برای ترانزیت خارجی توسط شورای امنیت کشور تهیه و به تصویب هیأت وزیران می‌رسد.
تبصره ۲
ترانزیت خارجی محمولات دامی و نباتی و شیمیایی منوط به کسب مجوز مراجع مربوطه خواهد بود.
ماده ۴
کالاها و کانتینرهای حامل کالا که تحت عنوان ترانزیت خارجی از کشور عبور می‌کنند، جز واردات کالا و صادرات قطعی محسوب نمی‌گردندو از پرداخت حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض معاف است لکن مشمول پرداخت هزینه‌های گمرکی و عملیاتی خواهند بود، مگر اینکه درموافقت‌نامه ترانزیتی بین دولت با کشورهای دیگر یا موافقت‌نامه‌های گمرکی و حمل و نقل بین‌المللی، مقررات خاصی برای آن‌ها تعیین شده یا بشود که‌در این صورت کالای ترانزیتی تابع همان مقرراتی خواهد بود که در موافقت‌نامه‌های مربوط تعیین شده است.
ماده ۵
کلیه کالاهای ترانزیت خارجی که توسط شرکت‌های سهامی حمل و نقل بین‌المللی ایرانی دارای مجوز فعالیت از وزارت راه و ترابری حمل‌می‌گردند، از نظر سپردن وجه‌الضمان در حکم کالای مجاز تلقی شده، تضمین بانکی و یا ضمانت‌نامه‌های تضامنی بانکی شرکت‌های حمل و نقل‌بین‌المللی و یا بیمه‌نامه‌های معتبر به جای وجه‌الضمان ترانزیت پذیرفته می‌شود.
ماده ۶
هر گاه کالای ترانزیت خارجی تا پایان مدت اعتبار پروانه به گمرکات خروجی تحویل و یا از مرزهای کشور خارج شود، ترانزیت خاتمه‌یافته تلقی گردیده و گمرک مکلف به تسویه تضمین دریافتی خواهد بود.
ماده ۷
گمرکات و سازمان‌های ذیربط مکلف‌اند انبار و محوطه‌های کافی و مناسب جهت تخلیه و نگهداری کالاهای خارجی با دریافت هزینه‌هاطبق مقررات مربوطه تخصیص دهند. تغییرات بسته‌بندی و یا تکمیل کالاهای ترانزیتی با نظارت مقامات گمرکی امکان‌پذیر خواهد بود.
ماده ۸
کانتینرهای حامل کالا به عنوان محفظه تلقی و از پرداخت سود و عوارض گمرکی معاف بوده و گمرک صرفاً به ثبت آمار ورود و خروج‌آن‌ها اقدام می‌نماید.
ماده ۹
کانتینرهایی که با پلمب اولیه وارد می‌گردند بدون نیاز به ارزیابی محتویات توسط سرویس ارزیابی و در خروج از گمرک فقط با مطابقت‌اسناد و اظهارنامه با الصاق پلمب اضافی گمرک با صدور پروانه ترانزیت می‌گردند.
تبصره
در موارد استثنایی که ظن قوی برای گمرکات و نیروی انتظامی وجود دارد، فک پلمب و ارزیابی محتویات و پلمب مجدد با تنظیم‌صورت‌مجلسی حاوی نتیجه بررسی و شماره‌های کانتینر و پلمب‌های قبلی و جدید بلامانع است. در هر صورت حضور نماینده گمرک الزامی است.
ماده ۱۰
در مواردی که تعهد حمل کالای ترانزیتی با کانتینر تا مبادی ورودی است، گمرکات و سازمان‌های ذیربط موظف‌اند تسهیلات لازم جهت‌تخلیه کالا در اماکن گمرکی و یا انتقال کالا از کانتینر به کامیون و یا واگن و یا هواپیما را فراهم نمایند.
ماده ۱۱
حتی‌المقدور قبل از تخلیه کالا از وسیله حمل، گمرک با قبول اظهارنامه به ضمیمه اسناد و ترخیصیه در انجام عملیات ترانزیت تسریع وضمن اخذ تعهد از شرکت حمل تشریفات اداری و حسابداری را به بعد از خروج کالا از گمرکات و بنادر موکول می‌نماید.
ماده ۱۲
وضع هر گونه عوارض به کالاهای ترانزیتی به پیشنهاد شورای عالی هماهنگی ترابری و تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده ۱۳
به منظور استفاده هر چه بیشتر از ناوگان حمل و نقل کشور و در صورت نیاز به استفاده از وسائل نقلیه خارجی جاده‌ای جهت ترانزیت‌کالا از کشور، آیین‌نامه مربوطه با پیشنهاد وزارت راه و ترابری به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۴
وزارت راه و ترابری موجبات انعقاد قراردادهای دو جانبه و اعمال همکاری‌های منطقه‌ای که در تسهیل ترانزیت مؤثر است را فراهم‌خواهد نمود.
ماده ۱۵
وزارت راه و ترابری نسبت به ایجاد هماهنگی بین مقررات ترانزیت کشور با ضوابط جاری حمل و نقل بین‌المللی را از طرق پیوستن به‌موافقت‌نامه‌های بین‌المللی، ارتباط با سازمان‌های جهانی و ترویج حمل و نقل کانتینری و چند وجهی اقدام خواهد نمود.
ماده ۱۶
تردد کامیون‌های تحت پوشش کارنه تیر در کشور نیازی به ارائه کارنه دو پاساژ نداشته و جهت تردد وسائل نقلیه فاقد کارنه تیر، تعهد کتبی‌شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی ایرانی دارای مجوز از وزارت راه و ترابری کفایت می‌نماید.
ماده ۱۷
به منظور هماهنگی و یکنواختی ضوابط ترانزیت کالاهای نباتی و دامی، وزارتین جهاد سازندگی و کشاورزی می‌بایست در اسرع وقت تفاهمات لازمه با کشورهای در طول مسیر را به عمل آورند.
ماده ۱۸
وزارت های جهاد سازندگی و کشاورزی موظف‌اند پستهای قرنطینه دامی و نباتی در محل گمرکات مبادی ورودی و خروجی دائر نموده وکلیه امور مربوط به قرنطینه در آن پست‌ها انجام پذیرد.
ماده ۱۹
گمرک جمهوری اسلامی ایران و اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران می‌بایست موجبات ترانزیت کالاهای تحت پوشش کارنه تیر درکلیه مبادی ورودی و خروجی گمرکات داخلی را فراهم نمایند.
ماده ۲۰
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است حمایت‌های مالی و اعتباری از شرکت‌ها حمل و نقل بین‌المللی ایرانی که در امرترانزیت فعال می‌باشند به عمل آورد.
تبصره
وزارت راه و ترابری با همکاری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران روشهای حمایتی را تعیین و جهت تصویب به هیأت وزیران ارائه‌خواهد نمود.
ماده ۲۱
اداره گذرنامه مکلف است گذرنامه و دفترچه خروجی مربوط به رانندگان ایرانی که در خطوط بین‌المللی به جابجایی کالاهای ترانزیتی‌فعالیت می‌نمایند را ظرف مهلت مقرر با پیشنهاد و تأیید سازمان حمل و نقل و پایانه‌های کشور و با رعایت قوانین و مقررات مربوطی صادر نماید.
ماده ۲۲
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران موظف است ظرف مهلت مقرر با رعایت قوانین و مقررات مربوطه نسبت به صدور گواهینامه‌بین‌المللی، پلاک ترانزیت و دفترچه مالکیت برای رانندگان و کامیون‌هایی که قصد فعالیت در خطوط بین‌المللی دارند، با پیشنهاد سازمان حمل و نقل وپایانه‌های کشور صادر نماید.
ماده ۲۳
سازمان حمل و نقل و پایانه‌ها با توجه به موقعیت زمانی و مکانی، مسیرهای مشخصی را با هماهنگی وزارت کشور جهت ترانزیت‌جاده‌ای تعیین و نیروی انتظامی موظف است کنترل‌های لازم را به عمل آورد.
ماده ۲۴
هزینه اجرایی این قانون از محل درآمدهای حاصله موضوع این قانون تأمین می‌گردد.
ماده ۲۵
از تاریخ ابلاغ این قانون کلیه قوانین و مقررات مغایر با آن لغو می‌گردد.
ماده ۲۶
شرایط عمومی اظهار و انجام تشریفات گمرکی و اسنادی که باید ارائه گردد و سایر امور مربوطه با رعایت حداکثر تسهیلات در آیین‌نامه‌اجرایی این قانون که حداکثر ظرف مهلت سه ماه از تصویب این قانون توسط وزارتخانه‌های راه و ترابری، امور اقتصادی و دارایی و کشور تهیه و به‌تصویب هیأت وزیران خواهد رسید تعیین می‌گردد.
ترانزیت یک فعالیت بین‌المللی در حوزه حمل و نقل است که هر کشوری برای ترانزیت، قوانین و مقررات به خصوصی مطابق با قوانین بین‌المللی وضع کرده است. اگر کشوری بتواند از ترانزیت و مزیت‌های این شیوه حمل و نقل، به خوبی استفاده کند، می‌تواند سودآوری و درآمدزایی مناسبی برای کشورش داشته باشد.
اصطلاح «تحویل روی عرشه کشتی» (Free On Board) یا به اختصار FOB به این معناست که فروشنده، کالا را روی عرشه کشتی تحویل می‌دهد. شرکت ترانزیت موظف می‌شود که کالای ترانزیتی را در محل تعیین شده به خریدار تحویل دهد. به عبارت دیگر، طبق قوانین و مقررات بین‌المللی در شرایط فوق، فروشنده باید تمامی هزینه‌های کالا را تا محل حمل بار پرداخت کند، و در مراحل بعدی حمل و نقل از قبیل بیمه، کرایه حمل، تعرفه‌های وارداتی را خریدار پرداخت می‌کند.
ترنزیت جاده ای
ترانزیت ریلی
ترانزیت دریایی
ترانزیت هوایی
