بلاروس کشوری در شرق اروپاست که در همسایگی کشورهایی همچون؛ روسیه، لتونی، اوکراین، لیتوانی و لهستان قرار دارد. تاریخ پر فراز و نشیب و نوسانات سیاسی و اقتصادی این کشور سبب شده است تا فصل جدیدی از روابط تجاری خود با همسایگان را تجربه کند. پس از اعلام استقلال در سال 1991، بلاروس به عنوان منطقه ای خود مختار از کشور روسیه و جماهیر شوروی جدا شد. این کشور به لحاظ جغرافیایی و فرهنگی، بسیار به روسیه نزدیک است و به همین سبب تاکنون نیز روابط خود با این کشور را حفظ کرده است. در ادامه این مطلب شرایط و مراحل صادرات به بلاروس به صورت کامل بررسی خواهد شد.
زبان رسمی کشور بلاروس، زبان روسی است و بخش زیادی از جمعیت این کشور را نیز اقلیت های قومی روس، لهستان و اوکراین تشکیل می دهند. در ادامه این مطلب؛ با شرح اوضاع سیاسی و اقتصادی بلاروس در طی دهه های اخیر، به شرایط صادرات به بلاروس و وضعیت روابط تجاری با سایر کشورها از جمله ایران خواهیم پرداخت.
پیش از استقلال بلاروس به عنوان منطقه ای خود مختار، نظام اقتصادی و صنعت این کشور در مقایسه با سایر کشورهای جماهیر شوروی از وضعیت مطلوبی برخوردار بود. هم اکنون نیز، در پی فشار تحریم ها اوضاع سیاسی این کشور با معضلاتی روبه رو شده است. به طور کلی نظام اقتصادی بلاروس تا حد بسیار زیادی وابسته به تامین مواد اولیه و انرژی های وارداتی از کشور روسیه است. در دو دهه گذشته و در راستای احیای اقتصاد، تغییرات و اصلاحات اساسی در بخش سرمایه داری بلاروس صورت گرفت.
بدین شکل که؛ مالکیت برخی از بنگاهای دولتی به بخش خصوصی واگذار شده و بستر لازم برای کارآفرینی افراد نیز فراهم گردید. اما پس از یک دهه، اقتصاد بلاروس وضعیت کندی را تجربه کرد چرا که تمامی توافقات قبلی مبنی بر خصوصی سازی بخش های دولتی مجددا به دولت واگذار گردید.
هم اکنون نیز؛ نزدیک به 80 درصد از بخش اقتصادی کشور بلاروس، تحت نظارت دولت و سرمایه گذاری دولتی قرار دارد. در اواسط دهه 2000 میلادی با افزایش قیمت نفت خام وضعیت اقتصادی کشور بلاروس بهبود یافت. اما مجدداً در طی سال های 2011 به بعد با معضلات و مشکلاتی از جمله کاهش ارزش پول ملی، بدهی های سنگین، کسری تجاری و… روبه رو شد که تمامی این مسائل نتایجی از جمله ایجاد شکاف طبقاتی گسترده، کاهش تولید ناخالص داخلی، کاهش دستمزدها، بیکاری و… را به دنبال داشت.
طبق آمار؛ وضعیت مبادلات تجاری ایران و بلاروس در طی سال های 2012 الی 2018 با روند منفی همراه بوده است. همچنین سهم ایران از صادرات کالا به بلاروس بسیار کم و محدود می باشد. به طور کلی؛ روابط تجاری با کشورهای حوزه اوراسیا همواره یکی از پرسودترین مبادلات برای تجار ایرانی محسوب می شود. از طرفی بلاروس به دلیل دارا بودن پتانسیل روابط تجاری در مناطق آزاد و اشتراکات نزدیک سیاسی با کشور روسیه، از مقاصد اصلی به جهت مبادلات با ایران به شمار می رود.
بر اساس آمار سال 2018 میلادی؛ کشور بلاروس بخش زیادی از کالاهای خود را به ارزش 33 میلیون دلار به ایران صادر کرده است. در حالی که در همان سال سودآوری ایران از صادرات کالا به بلاروس حدود نصف این مبلغ بوده است.
پس از بررسی های انجام گرفته توسط وزرای امور خارجه در سال 2019 میلادی مبنی بر از سر گیری روابط تجاری دو کشور، تحریم های ایالات متحده آمریکا از موانع اصلی کندی این فرآیند عنوان شد. اما علارغم محدودیت ها و طی توافقاتی، روابط تجاری ایران و بلاروس وضعیت رو به رشدی را تجربه کرد. به طوری که در سال 2019 و 2020 میلادی میزان حجم تبادلات تجاری دو کشور به ترتیب حدود 41 و 24 میلیون دلار برآورد شد.
به طور کلی؛ کشورهای روسیه، لهستان و آلمان بیشترین میزان سهم صادرات به بلاروس را داشته اند. از مهم ترین اقلام صادراتی ایران به بلاروس در طی چند سال گذشته می توان به اقلامی از جمله؛ فرش و گلیم، کف پوش ها، پلی اتیلن گرید بادی، پلی استیرن، نفت خام، پلاستیک، خرما، پسته، انگور، هندوانه، خیار، کیوی، صادرات آب میوه و سبزیجات، کشمش، ظروف شیشه ای، نمایشگرهای علائم حیاتی و… اشاره کرد.
در حال حاضر با توجه به سهم بالای روسیه در صادرات به بلاروس و دسترسی کمتر دو کشور ایران و ترکیه به بازار این کشور، ایران سهم قابل توجهی از این صادرات برخوردار نیست. همچنین؛ کاهش رشد اقتصادی بلاروس در پی ناکارآمدی دولت و سازمان ها، صادرکنندگان را با معضلاتی روبه رو ساخته است.
طبق پیش بینی اقتصاددانان؛ با افزایش تنش های سیاسی بین کشورهای روسیه و بلاروس، فرصت مناسبی جهت صادرات نفت ایران به بلاروس فراهم خواهد شد. همچنین با توجه به مشکلات اقتصادی و سیاسی ذکر شده؛ تمرکز بر صادرات اقلام ضروری به بلاروس با هدف تامین نیاز اصلی بازار این کشور، می تواند زمینه رشد روابط تجاری دو کشور را فراهم آورد. به طور کلی می توان گفت؛ توسعه صادرات با بلاروس نیازمند تامل و بررسی دقیق می باشد.
یکی از محصولات مهمی که ایران به کشور بلاروس صار می کند، فرش و گلیم ایرانی است، که طرفداران زیادی در بلاروس دارد، البته فرش ایرانی نه تنها در بلاروس بلکه در بیشتر کشورهای اروپایی متقاضی دارد.
صادرات خشکبار ایرانی به بلاروس نیز یکی ازمحصولات تجاری مهم دو کشور می باشد، با اینکه سهم ایران از بازار خشکبار بلاروس، سهم بزرگی نیست و این بازار ظرفیت صادرات بیشتر از سوی ایران را دارا می باشد، اما در آینده امیدواریم که این ظرفیت های برای ایران افزایش یابد.