بازار ارز به همان اندازه که وسیع است نیازمند اطلاعات و آگاهی بالا در این خصوص است تا افراد با شناخت کافی از این حوزه دست به مبادلات و معاملات بزنند. اما چیزی که این روزها در کنار اصطلاحاتی که در بین مردم و یا از طریق اخبار زیاد شنیده می‌شود ارز دولتی و دریافت ارز مبادلاتی است. ما در این مطلب قصد داریم به جزئیات دریافت ارز مبادلاتی بپردازیم. پس با ما همراه باشید.
ارز واسطه اصلی مبادله کالا و خدمات و اساس اغلب کسب وکارها است. ارز نوع پذیرفته شده‌ای از پول است که توسط دولت صادر و توزیع می‌شود و اقتصاد را به گردش می‌اندازد. در میان انواع مختلف ارز، ارز آزاد و ارز دولتی از مهم‌ترین انواع آن است که تمامی کسب‌وکارها و افراد در ایران به علت تحریم‌های خارجی بیش از قبل با آن سر و کار دارند و همین امر باعث شده تا دولت مجاب شود با هدف کاهش هزینه‌های مضاعف بر شهروندان اقدام به پرداخت ارز دولتی کند تا با این کار هزینه‌های افراد در تأمین نیاز‌هایشان را کاهش دهند.
ارز مبادله‌ای یا ارز دولتی که در مقابل مفهوم ارز آزاد قرار می‌گیرد از زمانی در بازار رایج شد که به‌دنبال افزایش چشمگیر قیمت ارز و دلار در سال ۱۳۹۷، دولت اعلام کرد که نرخ رسمی، ارز مبادله‌ای یا ارز ۴۲۰۰ تومانی می‌باشد. ارز مبادله‌ای ارزی است که از طرف دولت و در مکانی به نام مرکز مبادلات ارزی ارائه می‌شود. مرکز مبادلات ارزی مکانی است که دولت در آن به افراد حقیقی و یا حقوقی با شرایط خاصی ارز را با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد تخصیص می‌دهد. از طرفی ارز آزاد ارزی است که قیمت آن در بازار آزاد تعیین و توسط صرافی‌ها عرضه می‌شود.
تعیین اولویت برای کالاهای وارداتی به منظور دریافت ارز مبادلاتی صورت گرفته است. به همین منظور کالاهایی که واردات آنها مجاز است به ۵ روش می‌توانند میزان ارز دولتی مورد نیاز خود را دریافت کنند:
همانطور که گفتیم به علت نوسانات ارزی در سال ۹۷، مدیریت و کنترل بازار ارز ضروری‌ترین اقدام دستور کار دولتمردان شد. در ابتدا اعلام شد تخصیص ارز مبادلاتی یا همان ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات تمامی کالاهای مورد نیاز کشور صورت پذیرد. در ادامه با افزایش ثبت سفارش‌ها برای واردات کالا با ارز دولتی، محدودیت‌های وارداتی اعمال شد و تصمیم بر این گرفته شد تا تنها دریافت ارز مبادلاتی برای واردات کالاهای اساسی اختصاص یابد و به همین علت برای واردات برخی کالاها ممنوعیت ایجاد شد.
درخصوص اولویت‌بندی سبدهای کالایی برای ارز دولتی در ابتدا کالاها به گروههای یک، دو، سه و چهار تقسیم شدند که گروه چهار گروه کالاهای ممنوعه بود. گروه اول کالاهای اساسی بودند که با ارز دولتی وارد می‌شدند. گروههای دوم و سوم، کالاهای ضروری مورد نیاز شامل مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای و کالاهای سرمایه‌ای بودند که بعد از مدتی این دسته‌بندی تغییر کرد و کالاهای اساسی در گروه یک و کالاهای مجاز در گروه دوم با اولویت‌بندی و برحسب اهمیت واردات جای گرفتند.
در حال حاضر دریافت ارز مبادلاتی تنها به واردات کالاهای «جو»، «ذرت»، «گندم»، «روغن خام»، «دارو»، «تجهیزات پزشکی» و «انواع دانه های روغنی (سویا)» تعلق می‌گیرد.
در سال ۱۳۹۷ که روش‌های عرضه و توزیع ارز تغییر کرد، مهم‌ترین پرسش این بود که چه کسانی و تحت چه شرایطی مشمول دریافت ارز مبادلاتی هستند؟ به این منظور بانک مرکزی با انتشار بخشنامه‌های مختلف دست به ابلاغ بخشنامه شیوه تامین ارز زد و سپس گروههای مشمول را معرفی کرد.
در ابتدا تعیین اولویت تأمین ارز دولتی طی مصوبه‌ای توسط بانک مرکزی با تخصیص ارز به ۳۳ اولویت از جمله ارز مسافرتی، ارز درمانی، ارز ماموریت و ارز دانشجویی مشخص شد و ترتیبات مقررات مربوط به شرایط و نحوه تأمین ارز را به شبکه بانکی کشور ابلاغ نمود. همچنین ترتیبات جدید تأمین ارز به منظور واردات از سوی بانک مرکزی به روز رسانی و ابلاغ شد بدین گونه که تأمین ارز برای واردات کالا و خدمت به کشور صرفاً پس از انجام ثبت سفارش و ثبت خدمت امکان‌پذیر بود.
طبق این بخشنامه تعیین سیاست‌های جدید ارزی، ضوابط فعالیت صرافی‌ها و همچنین کلیات تأمین ارز برای واردات کالا و خدمات از خارج کشور به مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی به شرح زیر اعلام شد:
ارز مبادله‌ای ارزی است که از طرف دولت و در مکانی به نام مرکز مبادلات ارزی ارائه می‌شود. مرکز مبادلات ارزی مکانی است که دولت در آن به افراد حقیقی و یا حقوقی با شرایط خاصی ارز را با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد تخصیص می‌دهد.
تعیین اولویت برای کالاهای وارداتی به منظور دریافت ارز مبادلاتی صورت گرفته است. به همین منظور کالاهایی که واردات آنها مجاز است به ۵ روش می‌توانند میزان ارز دولتی مورد نیاز خود را دریافت کنند.
1.ارز بانکی
2.ارز نیمایی
3.واردات در برابر صادرات خود
4.واردات در برابر صادرات دیگری
5.ارز اشخاص
در حال حاضر دریافت ارز مبادلاتی تنها به واردات کالاهای «جو»، «ذرت»، «گندم»، «روغن خام»، «دارو»، «تجهیزات پزشکی» و «انواع دانه های روغنی (سویا)» تعلق می‌گیرد.
