صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می کند، زیرا تقویت ظرفیت های تولید و ایجاد ظرفیت های جدید، هموار کردن راه توسعه صادرات نقش دولت را به عنوان تضمین کننده سرمایه گذاری های موجود و کاهش انحصار پررنگ تر می کند.
از سال 1376 بيست و نهم مهر ماه با تصويب شورای فرهنگ عمومی كشور، به عنوان روز ملی صادرات تعيين گرديد. تعیین یک روز از روزهای سال برای صادرات ضمن ترویج فرهنگ صادرات در میان توده مردم، تقدیر از فعالان اقتصادی، فرصتی برای تبادل افکار، شناخت گیرها و تنگناها و بررسی راهکارهایی برای رسیدن به هدف والای جهش صادرات می باشد.
فروش يا عرضهي كالاها و خدمات هر كشور را به كشورهاي ديگر، در ازای دريافت كالاها، خدمات، ارز، طلا، تسويهی بدهی ها و يا به منظور كمك بلاعوض، صادرات گويند. همچنين به هر شخص حقیقی و یا حقوقی که دارای کارت بازرگانی و یا مجوز وزارت بازرگانی بوده و اقدام به صدور کالا نماید صادرکننده اطلاق می شود.
صادرات ايران در دورهی قاجار و پهلوی، از رشد كم و نامناسبی برخوردار بود؛ مهمترين عامل كندی رشد اقتصاد ايران را، میتوان در نوع رابطهی استعماری كشورهای استعمارگر با ايران جست كه از همان آغاز، اين رابطه با قطع پيوند ميان كشاورزی، توليد معدني و صنايع دستي كشور و سپس نابودی صنايع دستی و تبديل كشور به توليد كنندهی مواد كشاورزی و نفت همراه بود.
پيش از تسلط استعمار روس و انگليس بر اقتصاد ايران، تجارت خارجي ايران بيشتر با كشورهای آسيائي انجام ميشد و صادرات كشور طيف وسيعی ازكالاهای كشاورزی و صنعتی (صنايع دستي) را در بر می گرفت. اما با شكست نظامي ايران از روسيه و تحميل قراردادهای تجاری همراه با اعطای امتياز به روسيه و انگليس و تغيير در طرفهاي تجاري ايران – كه بيشتر كشورهای اروپائی و عمدتاً روسيه و انگليس شدند – مرحلهای جديد آغاز شد كه نشان از پيامدهای ناخوشايند بر اقتصاد ايران داشت.
از طرف ديگر، اين روند در دورهي پهلوي و سالهاي پس از جنگ جهاني، ادامه يافت. در دورهي پهلوي اول، آلمان و پس از جنگ، آمريكا به صورت مهمترين طرفهای تجاری ايران درآمدند و رشد وابستگي در اقتصاد ايران در دههي 40 تشديد شد و در هفت سال اول دههی 50، به اوج خود رسيد. با افزایش صادرات غیر نفتی می توان معضل بیکاری و تورم را در سطح جامعه ریشه کن کرد.
از اينرو، اگر ايران در گذشته و قبل از آغاز رابطه با دولتهاي استعماري با توليد و ساخت متنوع محصولات اقتصادي در مبادلات بازرگانی خارجی به صورت فعال شركت میداشت و از مزاياي آن بهرهمند ميشد، رفته رفته با تحميل رشد ناموزون و تحميل تقسيم بينالمللي كار، اقتصاد كشاورزي ايران كه – به صدور محصولات كشاورزی وابسته بود – به صدور نفت وابسته شد. از طرفی، اگر ابتدا ميزان واردات ناچيز می بود و كل اقتصاد كشور را تحت تأثير قرار نميداد، در مقطع بعدی با جا افتادن تقسيم بينالمللی كار، نوع واردات و كشورهای صادر كنندهی كالا به ايران، به عامل تعيين كنندهای در حركت اقتصادی ايران تبديل شد.
بنابراين، بر بستر چنين زمينهای بود كه ايران سه دورهی صنعتی شدن را در سالهاي پيش از 1300، 1300-1320 و 1347-1357 پشت سر گذاشت. تحولات يادشده، نه تنها تغييری در اقتصاد تک محصولي كشور به وجود نياورد بلكه به تغيير نوع محصول و تشديد آن انجاميد و اقتصاد تک محصولي كشاورزی، به اقتصاد تک محصولی نفت تبديل شد. از طرف ديگر، صادرات كالا – كه وجه ديگری از بازرگاني خارجی است و بر خلاف واردات، بيانگر امكانات توليد كشور يا به ديگر سخن، امكانات واحدهاي توليدی، اعم از صنعتی، كشاورزی و معدنی در رفع نيازهای بين المللي و فراهم آوردن ارز لازم برای تأمين واردات است – پيشرفت چندانی نكرد.
در واقع صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می کند، زیرا تقویت ظرفیت های تولید و ایجاد ظرفیت های جدید، هموار کردن راه توسعه صادرات نقش دولت را به عنوان تضمین کننده سرمایه گذاریهای موجود و کاهش انحصار پررنگ تر می کند.
با تنوع بخشی به اقتصاد و درآمدها در جهت کاهش وابستگی ها و نوسان های اقتصادی، ایجاد اشتغال و افزایش رفاه موضوعاتی هستند که کاهش وابستگی به عایدات حاصل از فروش نفت و افزایش صادرات غیر نفتی را می طلبند، چرا که افزایش بیش از پیش صادرات غیر نفتی یعنی افزایش تولید و در نتیجه افزایش تقاضا برای نیروی کار که همان ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری است و در نتیجه با افزایش صادرات غیر نفتی می توان به راحتی معضل بیکاری و حتی تورم را در سطح جامعه ریشه کن کرد.
سخن پایانی روز ملی صادرات
صادرات به عنوان موتور محرکه اقتصاد و رمز بقای کشورها در بازارهای جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد جهانی ایفا می کند. روز ۲۹ مهر که به همین مناسبت روز ملی صادرات نام گرفته را به دانش پذیران عزیز و عموم مردم تبریک عرض می نماییم.
