تمامی کالاهای صادراتی و وارداتی مشمول قانون تعرفه گمرکی هستند. تعرفه بین بازرگانان با دو معنی متفاوت به کار می‌رود. تعریف اول که معنای عام تعرفه است و به حقوق ورودی کالا اشاره می‌کند، به اشتباه رواج پیدا کرده است. تعرفه در معنی دوم یک کد هشت رقمی برای شناسایی و طبقه‌بندی کالاها است.
شش رقم اول این کد بین کشورها مشترک است؛ در نتیجه به تشخیص کالا در مبادلات تجاری کمک زیادی می‌کند. تعرفه گمرکی به وجوه دریافت شده در گمرک بابت واردات کالا و صادرات کالا اشاره می‌کند. این وجوه دریافتی به چند دسته تقسیم می‌شوند:
تعرفه‌ها بر اساس معیارهای مختلف به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید.
تعرفه گمرکی کالاها بر اساس ویژگی‌ها، نوع و میزان آن، صنایع و تولیدات کشور واردکننده تعیین می‌شود. تعرفه صادرات و واردات کالا ابتدای هر سال توسط هیئت دولت تصویب شده و اعلام می‌شود.
یکی از دلایل اصلی وضع تعرفه برای کالاهای وارداتی حمایت از تولیدکنندگان داخلی، به خصوص صنایع نوپا است. وقتی کالاهای داخلی توان رقابت با کالاهای مشابه خارجی را نداشته باشند، تعرفه واردات به افزایش قدرت رقابت کالاهای داخلی کمک می‌کند. وقتی یک کشور برای کالاهای وارداتی تعرفه وضع می‌کند، قیمت نهایی این کالاها در بازار داخلی آن افزایش پیدا می‌کند. بنابراین کالاهای مشابه داخلی رقابت‌پذیری بیشتری نسبت به کالاهای وارداتی خواهند داشت.
تعرفه برای حمایت از اشتغال داخلی نیز به کار می‌رود. وقتی یک صنعت داخلی بزرگ که نیروی کار زیاد دارد نتواند با کالاهای خارجی رقابت کند، دولت با کمک تعرفه مانع واردات گسترده می‌شود. در نتیجه، میزان مصرف کالاهای داخلی بیشتر شده و اشتغال حفظ می‌شود.
یکی دیگر از کاربردهای تعرفه جلوگیری از واردات گسترده کالاهایی است که مصرف آنها خطراتی در زمینه بهداشت و محیط زیست به همراه دارد. در این شرایط، میزان واردات این کالاها با کمک تعرفه تعدیل و مدیریت می‌شود.
کالاهایی که از کشور صادر شده یا به آن وارد می‌شوند در 3 دسته اصلی قرار می‌گیرند:
آشنا بودن با قوانین مربوط به این کالاها برای انجام فعالیت‌های اقتصادی ضروری است. در ادامه مهم‌ترین قوانین مربوط به صادرات و واردات را بررسی می‌کنیم.
وزارت صنعت، معدن و تجارت مسئول تهیه و تنظیم این قانون است که اصلی‌ترین قانون مربوط به تجارت محسوب می‌شود. قانون مقررات صادرات و واردات ۴۸ ماده، ۴۵ تبصره و ۱۴ بند دارد و مطالعه آن به تمامی بازرگانان توصیه می‌شود.
بعد از تصویب هر قانون، آیین‌نامه اجرایی آن نیز تصویب می‌شود. در نتیجه، قانونی که به آن اشاره شد یک آیین‌نامه اجرایی نیز دارد. آیین‌نامه شامل نکات دقیق‌تر در مورد نحوه اجرای قانون می‌شود. خواندن این آیین‌نامه که حاوی نکات مفید در مورد صادرات و واردات کالا است به بازرگانان پیشنهاد می‌شود.
این قانون که در رابطه با امور گمرکی و ترخیص کالا از گمرک است، ۱۵۶ ماده دارد که به فصل‌های مختلف تقسیم شده‌اند. بعضی از این فصل‌ها عبارتند از تشریفات، وظایف و هزینه‌های مربوط به خدمات انجام شده توسط گمرک.
این آیین‌نامه که ۱۳ بخش دارد، شامل جزئیات دقیق‌تر در مورد قوانین گمرکی است. بعضی از بخش‌های این آیین‌نامه عبارت‌اند از معافیت‌ها، کالاهای ممنوع و نگهداری کالا در گمرک.
این قانون شامل ۱۰ فصل و ۷۷ ماده است و نکات مفیدی در مورد تخلفات تجاری را در اختیار بازرگانان قرار می‌دهد.
این قانون که شامل ۴۹ ماده و فصل‌های مختلف است، به عنوان اصلی‌ترین منبع برای حل اختلافات تجاری به کار می‌رود.
سخن پایانی
اگر در زمینه صادرات کالا و واردات فعالیت می‌کنید، باید با قوانین و تعرفه‌های کالاهای مختلف آشنا باشید. این قوانین و تعرفه‌ها هر سال به تصویب هیئت دولت رسیده و در پیوست کتاب مقررات صادرات و واردات منتشر می‌شوند. برای مطلع شدن تعرفه یک کالا، کافی است از شماره طبقه‌بندی برای پیدا کردن نرخ تعرفه استفاده کنید.
انواع تعرفه گمرکی از نظر هدف
انواع تعرفه گمرکی از لحاظ مقام وضع‌کننده
انواع تعرفه گمرکی از لحاظ ماهیت
انواع تعرفه گمرکی از لحاظ شیوه محاسبه
حمایت از تولیدکنندگان داخلی، به خصوص صنایع نوپا
حمایت از اشتغال داخلی
جلوگیری از واردات گسترده کالاهایی که مصرف آنها خطراتی در زمینه بهداشت و محیط زیست به همراه دارد.
