امروزه تعداد زیادی از شرکت حمل و نقل بین المللی در زمینه حمل بار به کشورهای خارجی فعالیت می کنند و موجب رونق صادرات کالا در ایران می شوند. یکی از سوالاتی که برای اکثر تولیدکنندگان پیش می‌آید این است که هزینه حمل بار چگونه حساب می شود معمولا نرخ حمل بار با کانتینر بر اساس وزن و حجم کالا (Weight/Measurement) تعیین میشود. در این مقاله قصد داریم به چگونگی محاسبه قیمت حمل بار به وسیله کانتینر بپردازیم و عوامل تاثیرگذار بر آن را بیان کنیم.
برای محاسبه قیمت دو عامل وزن و حجم را اندازه‌گیری می‌کنند و هر کدام بیشتر باشد، ملاک تعیین نرخ بار قرار می‌گیرد. در محاسبات هر یک تن یا هزار کیلو را برابر یک مترمکعب در نظر می‌گیرند.
به عنوان مثال، جعبه لوازمی وزن 1000 کیلو و حجم 750 متر مکعب دارد، در این جا باید وزن، ملاک تعیین قیمت قرار گیرد، زیرا در این صورت کرایه بیشتری به دست می آید. حال اگر وزن جعبه لوازم 1500 کیلوگرم (1.5 تن) و حجم آن 3.2 مترمکعب باشد، باید ملاک هزینه بار، حجم در نظر گرفته شود.
در اتحادیه این اصناف جدول‌هایی وجود دارد که بر اساس انواع یا طبقات کالا دسته‌بندی شده است و هر طبقه دارای شماره مخصوص به خود است که می توان برای تعیین دقیق قیمت به این جدول‌ها مراجعه کرد.
یکی از اصول قیمت‌گذاری در حمل و نقل این است که نرخ بر اساس ارزش کالا تعیین شود، یعنی هر اندازه ارزش کالا بیشتر باشد، به همان نسبت نرخ نیز بیشتر میشود.البته برای کالا یک نرخ حداقلی وجود دارد که صرف نظر از وزن بار دریافت میشود و برای هیچ باری کمتر از این مقدار، بارنامه‌ای صادر نخواهد شد.
عوامل زیادی در تعیین قیمت حمل بار به وسیله کانتینر تاثیرگذار هستند که در ادامه مهم‌ترین عوامل را بیان می‌کنیم.
کرایه خطوط کشتی‌رانی با نوع کانتینر و کالا تغییر می‌کند و اگر کالا سنگین یا خارج از اندازه استاندارد باشد در تعرفه قیمت تاثیر می‌گذارد.
اگر کانتینر یا کالا سنگین باشد، برای تخلیه و بارگیری آن تجهیزات خاصی لازم است که این موضوع موجب افزایش قیمت کرایه میشود. در حمل محموله‌های سنگین باید در یک بارنامه جدا، تمام مشخصات به خصوص وزن ذکر شود تا در هنگام تخلیه شرایط لازم برای آن فراهم شود.
گاهی کالا از اندازه کانتینر بزرگ‌تر است که در بعضی مواقع، این نوع کالا توسط خطوط کانتینری حمل میشود.
این کالاها را روی کانتینر شاسی سوار می‌کنند و درون سلول‌های کشتی کانتینربر بارگیری می‌کنند. در مواردی، بارگیری کالاهای خارج از اندازه استاندارد موجب خالی ماندن فضای کشتی میشود که در این مواقع هزینه آن فضا را از فرستنده کالا دریافت می‌کنند. از آن جایی که برای بارگیری و تخلیه این محموله‌ها زمان بیشتری نیاز است و به ابزار و تجهیزات خاصی نیاز دارد، هزینه ترمینال کانتینری نیز بیشتر میشود.
از آن جایی که ارزش سوخت ثابت نیست و مدام در حال تغییر است، نمی‌توان از قبل به صورت مشخص یک قیمت را برای این مورد در نظر گرفت. بنابراین طی جلسه‌ای، اتحادیه این صنف، قیمتی را بابت سوخت مطرح خواهد کرد که به صورت درصدی از نرخ حمل بار به وسیله کانتینر حساب میشود و به تناسب قیمت سوخت در آن بازه زمانی تغییر می‌کند.
اگر نوسانات ارز زیاد باشد اتحادیه‌ها دو راه را برای تعیین قیمت حمل بار با کانتینر پیشنهاد می‌کنند. یکی از راه‌ها این است که خطوط کشتی‌رانی می‌توانند نوع ارز وصولی را بابت کرایه تغییر دهند و در روش دیگر اگر برای کرایه حتما باید دلار دریافت شود، یک ضریب برای تعدیل و حفظ کرایه اصلی خود معرفی می‌کنند. بهترین تصمیم این است که همیشه استعلام قیمت حمل بار به وسیله کانتینر را انجام دهید.
مسیر علاوه بر مسافت، چندین عامل دیگر را نیز تعیین می‌کند که می‌توان به مقدار ریسک، نوع و تعداد بنادر تخلیه و بارگیری اشاره کرد. در واقع مسیر، قوانین ملی یا بین‌المللی تاثیرگذار در حمل کالا را نشان می‌دهد و خطوط کشتی‌رانی با تعیین مسیر درست، خود را در مقابل مسیرهایی با ریسک بالا بیمه می‌کنند. اگر مسیر ریسک زیادی داشته باشد از تعداد رقبا کاسته میشود و بر تعرفه حمل بار به وسیله کانتینر تاثیر می‌گذارد.
در شرایط خطرناک مانند جنگ، خطوط کشتی‌رانی باید بابت پوشش این شرایط و کنترل موقعیت، حقوق و دستمزد خدمه را افزایش دهند که بخشی از این افزایش هزینه بر دوش فرستنده کالا می‌افتد. اتحادیه در این مواقع یک هزینه اضافی تحت عنوان بیمه خطرات جنگی بر مبلغ کرایه می‌افزاید. این مبالغ معمولا به صورت درصدی از کرایه حمل تعیین میشود.
خطوط کشتی‌رانی میزان عملیات بنادر و دسترسی به اسکله‌ها را زیر نظر دارند و نمایندگان آن‌ها به طور مرتب گزارش بنادر را به دفاتر مرکزی اعلام می‌کنند. در کشورهای توسعه نیافته به علت نبود تجهیزات کافی اسکله‌ها شلوغ هستند و باید کشتی‌ها مدتی در آن جا منتظر بمانند.
علاوه بر این مورد، عملیات تخلیه و بارگیری نیز به کندی انجام میشود و گاهی فرستندگان کالا به علت کسب سود بیشتر از انبارها و فضای بنادر، محموله‌های خود را از بندر خارج نمی‌کنند که این موضوع سبب تراکم بیشتر اسکله‌ها میشود.
از آن جایی که توقف و معطلی مستلزم هزینه است و خطوط کشتی‌رانی موظف به پرداخت این هزینه هستند، در مقابل این هزینه را از فرستندگان کالا دریافت می‌کنند که چنین چیزی موجب افزایش تعرفه حمل بار به وسیله کانتینر میشود، ولی بهتر است استعلام قیمت حمل بار به وسیله کانتینررا فراموش نکنید.
این هزینه در واقع مازاد کرایه کشتی است و به صورت درصدی از کرایه محاسبه میشود. امروزه وزارت بنادر تلاش می‌کند که وضع را بهبود بخشد تا عملیات تخلیه و بارگیری در بنادر بدون معطلی انجام شود و درآمد افراد در این حوزه به سطح مطلوبی برسد تا موقعیت این نوع بنادر حفظ شود.
سخن نهایی
عواملی که در بالا ذکر شد بین تمام خطوط کشتی‌رانی مشترک است، اما بعضی از شرکت‌ها با ارائه خدمات بیشتر باعث گران‌تر شدن نرخ حمل بار به وسیله کانتینر می‌شوند. از خدمات این شرکت‌ها می‌توان افزایش سرعت حمل کالا، حمل منزل به منزل، حمل کالاهای خطرناک و پرداخت هزینه‌های بنادر را نام برد.
جهت استعلام قیمت حمل بار به وسیله کانتینر می‌توان با شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، تماس گرفت و علاوه بر استعلام قیمت، مشاوره و راهنمایی‌های لازم در خصوص ارسال انواع محموله را دریافت کرد.
برای محاسبه قیمت دو عامل وزن و حجم را اندازه‌گیری می‌کنند و هر کدام بیشتر باشد، ملاک تعیین نرخ بار قرار می‌گیرد. در محاسبات هر یک تن یا هزار کیلو را برابر یک مترمکعب در نظر می‌گیرند.
یکی از اصول قیمت‌گذاری در حمل و نقل این است که نرخ بر اساس ارزش کالا تعیین شود، یعنی هر اندازه ارزش کالا بیشتر باشد، به همان نسبت نرخ نیز بیشتر میشود.البته برای کالا یک نرخ حداقلی وجود دارد که صرف نظر از وزن بار دریافت میشود و برای هیچ باری کمتر از این مقدار، بارنامه‌ای صادر نخواهد شد.
عوامل زیادی در تعیین قیمت حمل بار به وسیله کانتینر تاثیرگذار هستند که در ادامه مهم‌ترین عوامل را بیان می‌کنیم.
1.اندازه و وزن کالا
2.کالای سنگین
3.کالای خارج از اندازه استاندارد
4.بهای سوخت
5.نرخ ارز
6.مسیر
7.خطرات جنگ
8.ازدحام
