حمل و نقل بین‌المللی به روش‌های مختلف انجام می‌شود، یکی از این روش‌ها حمل و نقل ریلی یا «حمل و نقل با قطار» است که با آن کالایی را از طریق ریل وارد یا صادر می‌کنند. بر خلاف حمل و نقل بین المللی زمینی و حمل و نقل هوایی ، این نوع حمل و نقل از طریق ریل‌هایی هدایت می‌شوند که روی آن حرکت می‌کنند، حمل و نقل ریلی به ازبکستان و ترکیه بیشتر رایج است.
در مقایسه با دو روش دیگر حمل و نقل بین‌المللی، این روش بیشتر قابل اعتماد است، بهتر سازماندهی می‌شود و برای حمل بار‌های زیاد مناسب‌تر است. از کشور ایران نیز کالاها با حمل و نقل ریلی به کشورهای دیگر صادر یا وارد می‌شوند. در این مقاله با نحوه انجام حمل و نقل ریلی به ازبکستان و ترکیه آشنا خواهیم شد.
کشور ازبکستان در آسیای میانه قرار دارد و این کشور از شمال با قزاقستان، از سمت شرق با کشورهای قرقیزستان و تاجیکستان و از سمت جنوب با ترکمنستان همسایه است. کشور ازبکستان دارای منابع زیادی، مانند نفت، گاز و گوگرد است که هر ساله محصولاتی را به کشورهای دیگر صادر و یا از کشورهای دیگر وارد می‌کند.
این کشور با ایران نیز رابطه تجاری دارد و سالانه محصولات زیادی بین این دو کشور به شکل خدمات صادرات کالا و واردات کالا انجام می‌شود. اگر برای حمل کالا از روش حمل و نقل ریلی استفاده شود، مسیر ریلی ایران به ازبکستان از طریق مرز سرخس، مرز لطف آباد یا اینچه برون و مسیر شهری سرخس، فاراب، خواجه دولت و شهر‌های داخلی دیگر ازبکستان انجام می‌شود.
کالاهایی مانند صادرات ماشین های سنگ شکن، سیمان، لوله پلی اتیلن صادراتی و میلگرد صادراتی از ایران به ازبکستان صادر می‌شود و در مقابل واردات کالاهایی مانند پنبه، ابریشم خام، سولفات، کلر پتاسیم و کربنات دی سدیم از ازبکستان به ایران رایج است. یکی از بازار‌های مهم ازبکستان برای کالاهای ایرانی حوزه مواد شوینده است که فضای مناسبی را برای صادرات و سرمایه‌گذاری در این کشور ایجاد کرده است. بخش عمده نیاز ازبکستان به مواد شوینده در قالب واردات انجام می‌شود. تولیدات ایرانی در حوزه مواد شوینده اعتبار خوبی در ازبکستان دارند.
ترکیه در آسیای غربی قرار دارد و از طرف غرب با ایران همسایه است، این همسایگی روی روابط بین دو کشور تاثیر زیادی گذاشته است. هر ساله کالاهایی از ایران به ترکیه و از ترکیه به ایران صادر و وارد می‌شود.
هزینه حمل بار به ترکیه به روش ریلی، براساس نوع کالا، زمان ارسال، رویه حمل، قوانین کشور مبدا و مقصد و نرخ حمل کالا متفاوت است.
واگن‌های مختلفی برای حمل کالا به ترکیه از طریق ریلی وجود دارند. این واگنها شامل لبه بلند و کوتاه، سقف دار و بدون سقف می‌شوند. یکی از مزیت‌های استفاده از واگنها، مناسب بودن هزینه حمل بار است و از آن‌ها بیشتر برای کالا سنگین و زیاد استفاده خواهد شد.
این نوع واگن برای صادرات آهن آلات و کالاهای سنگین استفاده می‌شود، این واگن ستون فولادی و همچنین در دو طرف خود لبه کوتاه دارد.
همان‌طور که نام این واگن نشان می‌دهد، این واگن سقف دارد و از آن برای حمل گندم، ذرت و بار‌های کیسه‌ای استفاده می‌شود. با توجه به ویژگی این واگنها یعنی داشتن سقف، تابش خورشید، گرد و غبار یا بارندگی روی محصولاتی که حمل می‌کنند اثری ندارد.
این واگنها بیشتر برای حمل مواد معدنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. علت نام‌گذاری این واگن، لبه بلندی است که با لولا به کف واگن وصل شده است.
تنها مرز ریلی بین ایران و ترکیه، مرز رازی به وان ترکیه است، کالا از این مرز با قطار صادر یا وارد می‌شود. این مرز تنها مرزی است که راه آهن ترکیه را به راه آهن ایران متصل می‌کند. همچنین ایران نیز از طریق راه آهن ترکیه به اروپا متصل می‌شود. خط ریلی از ایران تا وان ترکیه کشیده است و این خط روی دریاچه وان امتداد ندارد، در نتیجه برای انتقال مسافر و بار از این دریاچه، از قایق‌های حمل واگن خصوصی استفاده می‌شود که این قایق‌ها حداقل 50 واگن حمل دارند.
کالاهایی مانند نفت، آلومینیوم، آهن و فولاد، انواع نخ، شیشه و محصولات شیشه‌ای، فلزی روی، انواع کود، خرما، پلی اتیلن، پلی استایرن صادراتی و پلی کربنات صادراتی، انواع سنگ‌های ساختمانی، لوازم خانگی و آشپز‌خانه، مس و محصولات پلاستیکی از ایران به ترکیه صادر می‌شود و محصولات وارداتی از ترکیه به ایران، میوه صادراتی، پوشاک و قطعات صنعتی است.
مدت زمان ارسال کالا به ترکیه از طریق ریلی کالا از ایران به ترکیه با حمل و نقل ریلی، حدود 2 تا 7 روز طول می‌کشد.
سخن نهایی
حمل و نقل ریلی می‌تواند مقرون به صرفه باشد. حمل کننده هایی که راه آهن را به مسیر طولانی حمل جادهای ترجیح می‌دهند، می‌توانند 10 تا 40 درصد در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنند. راه آهن نسبت به حمل و نقل جادهای به ویژه هنگام حمل بار زیاد، هزینه سوخت کمتری مصرف می‌کند. همچنین هزینه‌ها در مقایسه با دستمزد رانند‌گان در حمل و نقل جادهای کمتر است.
حمل و نقل از طریق قطار سازگار با محیط زیست و سوخت قطار‌ها در مقایسه با کامیون‌ها کمتر است. طبق گزارش شرکت راه آهن آمریکا (AAR)، راه آهن‌های باری می‌توانند یک تن بار را به‌طور متوسط با 4.5 لیترسوخت، 700 کیلومتر جا‌به‌جا کنند.
علاوه بر این استفاده از حمل و نقل ریلی در مقایسه با حمل و نقل جادهای، انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را تا 75 درصد کاهش می‌دهد. قطار‌ها توانایی حمل بار‌های زیادی را دارند و با توجه به این که راه آهن برنامه حمل و نقل استاندارد دارد، بیشتر قابل اعتماد است و مسیر‌های آن مانند کامیون‌های جادهای از داخل شهر‌ها عبور نمی‌کند.
کالاهایی مانند دستگاه سنگ شکن، سیمان، پلی اتیلن و میلگرد از ایران به ازبکستان صادر می‌شود و در مقابل واردات کالاهایی مانند پنبه، ابریشم خام، سولفات، کلر پتاسیم و کربنات دی سدیم از ازبکستان به ایران رایج است.
هزینه حمل بار به ترکیه به روش ریلی، براساس نوع کالا، زمان ارسال، رویه حمل، قوانین کشور مبدا و مقصد و نرخ حمل کالا متفاوت است.
کالاهایی مانند نفت، آلومینیوم، آهن و فولاد، انواع نخ، شیشه و محصولات شیشه‌ای، فلزی روی، انواع کود، خرما، پلی اتیلن و پلی استرن، انواع سنگ‌های ساختمانی، لوازم خانگی و آشپز‌خانه، مس و محصولات پلاستیکی از ایران به ترکیه صادر می‌شود
