ایران به لحاظ دارا بودن ذخایر طبیعی و میدان های نفت و گاز، یکی از قدرتمندترین کشورهای خاورمیانه و جهان است. در حال حاضر حدود 17 درصد از سهم گاز جهان در ایران قرار دارد که به طور میانگین 830 میلیون متر مکعب گاز روزانه استخراج می شود. در این مطلب قصد داریم شما با شرایط صادرات گاز و نفت و همچنین قیمت صادرات نفت و گاز صادراتی بیشتر توضیح دهیم.
آنچه در ادامه خواهید خواند.
ذخایر نفت و گاز ایران
از طرفی ذخایر نفتی ایران نیز، بیش از 10 درصد ذخایر نفت جهان را شامل می شوند. بر اساس استنادات صورت گرفته ذخایر نفتی و گازی ایران توام با هم بستر مناسبی را برای توسعه اقتصاد و تجارت فراهم کرده است.کشور ایران از نظر شرایط جغرافیایی دسترسی بسیار مناسبی به ذخایر طبیعی نفت وگاز دارد. این مسئله سبب شده است تا ایران بعنوان یکی از کشورهای اصلی برای صادرات نفت و گاز یا فرآورده های حاصل از آن ها در منطقه شناخته شود.
در حال حاضرشرکت ملی نفت ایران از طریق شرکت های کوچک و زیرمجموعه مستقر در ایران، وظیفه کنترل و استخراج نفت و گاز ایران را عهده دار است. این تولیدات، مجموعه گاز مایع، نفتا، بنزین، نفت خام، نفت کوره، نفت سفید و گازوئیل را شامل می شود.
مصارف نفت و گاز
بخشی از گاز استخراج شده از ذخایر نیز به طور معمول به صنایع و نیروگاه ها، صادرات و مصارف خانگی تعلق می گیرد. هم اکنون گاز ایران از طریق خطوط لوله به کشورهای حوزه اوراسیا و اروپا صادر می شود.به طور کلی عمده اقتصاد ایران بر فروش ذخایر طبیعی گاز و نفت استوار است. اما در طی چندین سال گذشته با اثرگذاری منفی تحریم ها، میزان فروش گاز و نفت ایران با اختلالاتی مواجه شده است.
در ادامه این مطلب قصد داریم ضمن بررسی ظرفیت صادرات نفت و گاز ایران به سایر کشورها، مشکلات و موانع آن را نیز مورد تحلیل و بررسی قرار خواهیم داد.
میزان صادرات نفت و گاز ایران به خارج
همانطور که پیش تر نیز اشاره شد عمده اقتصاد ایران متکی به فروش گاز و نفت یا فرآورده های نفتی است. یکی از راه های بررسی وضعیت اقتصادی کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه، بازبینی میزان رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی آن کشور است.این رشد اقتصادی همواره از دو طریق صادرات نفتی و غیر نفتی قابل بررسی است. در ایران، این دو مسئله کاملا به یکدیگر وابسته هستند. به عبارتی: افزایش فروش نفت و گاز، همواره افزایش چشمگیر تولید ناخالص داخلی و بهبود وضع معیشتی را به دنبال داشته است.
آمارها نشان می دهد در سال 2017 میلادی همزمان با افزایش 12 درصدی صادرات نفت ایران، وضعیت اقتصادی کشور نیز به طرز قابل توجهی دگرگون شد. اما رفته رفته به دلایل متعددی که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد، صادرات نفت و گاز ایران کاهش یافته و مسائل مختلفی پدیدار شد.
در حال حاضر نیز بخش قابل توجهی از تجارت جهانی ایران، شامل فروش نفت، گاز و فرآورده های نفتی است. صادرات گاز ایران به کشورهای اوراسیا از طریق 5 خط لوله گازی انجام می شود که یک خط آن مسیر خلیج فارس به دریای خزر را طی می کند.
با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در خاورمیانه، احداث خطوط لوله گازی برای انتقال نفت و گاز به صرفه ترین راه برای صادرات ذخایر طبیعی است. همچنین دارا بودن حدود 1500 کیلومتر مرز خشکی با کشورهای اوراسیا و بیش از 600 کیلومتر مرز دریایی با آن ها، ایران را در موقعیت مناسبی برای روابط تجاری با کشورهای حوزه دریای خزر و خاور دور قرار داده است.
مقاصد صادراتی مهم نفت و گاز ایران
در حال حاضر ترکیه و عراق اصلی ترین واردکنندگان گاز و نفت از ایران محسوب می شوند. طبق نظر کارشناسان مادامی که سایه تحریم ها و مسائل سیاسی منطقه پابرجاست، صادرات نفت و گاز ایران نیز با محددیت های جدی روبه روست.
افزون بر این ها اشتراکات فرهنگی و دوستانه ایران با کشورهای ترکمنستان، ارمنستان و آذربایجان و همچنین تجربه چندین دهه ایران در حوزه گاز و نفت صادرکنندگان بسیاری را برای سرمایه گذاری در این صنعت مجاب کرده است.
هم اکنون شبکه لوله گازی ایران از خلیج فارس به دریای خزر و در ادامه به ترکمستان متصل است. این خط لوله 4 هزار کیلومتری ظرفیت تولید سالیانه بیش از 60 میلیون متر مکعب گاز را داراست.
با توجه به پیشرفت ایران در صنایع پتروشیمی و وجود افراد متخصص، امروزه پالایشگاه های ایران ظرفیت مناسبی برای تولید مشتقات نفتی را دارا هستند. تنوع فرآورده های نفتی و میزان ذخایر طبیعی آن می تواند، بخش عمده ای از نیاز داخل و کشورهای خاورمیانه را تامین کند.
صادرت این دست از مشتقات نفتی و ترکیبات آن ها، ارزآوری بسیار مناسبی را برای کشور به دنبال خواهد داشت. در این راستا نیز ایران در تامین نیازهای نفتی کشورهای حوزه اوراسیا و دیگر همسایگان نظیر: افغانستان، عراق، ارمنستان و… بسیار موفق عمل کرده است که این مسئله نشان از پایبندی ایران به تعهدات تجاری است. صادرات مشتقات نفتی در ابتدا می بایست توسط متخصصین مربوطه به لحاظ ترکیبات سنجیده شده و مجوزه های لازم را دریافت کند.
چالش های صادرات نفت و گاز
مسائل سیاسی و منطقه ای یکی از تهدیدات جدی برای صادرات نفت و گاز ایران به شمار می روند. با خروج آمریکا از برجام و آغاز تحریم ها، صادرات نفت و گاز ایران به شدت سقوط کرد به نحوی که ایران از بازار بین الملل خارج شد.
ایران علارغم دارا بودن موقعیت استراتژیک مناسب برای تولید گاز و نفت و منابع طبیعی، اما نقش موثری در روند صادرات در بازار جهانی ندارد.
از سال 1990 میلادی تا چندین سال گذشته شبکه لوله گازی ایران و پاکستان برقرار بود، اما به دلایل مختلفی این کشور ضمن خارج شدن از تفاهمنامه خرید گاز از ایران، با کشور روسیه به منظور خرید گاز به توافق رسید.در سال 2019 میلادی ایران رشد منفی 7 درصد را در صادرات نفت تجربه کرد که این مسئله در نهایت به مشکلات اقتصادی و کاهش تولید ناخالص داخلی منجر گردید.
اما در سال 2020 میلادی علارغم مشکلات اقتصادی کشورها به دلیل شیوع پاندمیک کرونا، اما وضعیت اقتصاد ایران به لحاظ فروش نفت کمی بهبود یافت و به عدد مثبت 5 درصد نزدیک شد. این مسئله نشان دهنده تاثیر مثبت فروش فرآورده های نفتی است به طوری که ایران در دو سه سال اخیر توانست ارز قابل توجهی را از طریق صادرات بنزین به کشورهای خاورمیانه و سایر نقاط جهان از آن خود کند.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.